Nuôi cá rô đồng bao lâu thu hoạch để đạt lãi cao nhất?

Bối cảnh người nuôi thắc mắc thời gian thu hoạch

Tại nhiều vùng nông thôn Việt Nam, cá rô đồng vẫn là mô hình thủy sản phổ biến vì dễ nuôi, ít bệnh và có thể nuôi quanh năm. Tuy nhiên, không ít người mới bắt đầu hoặc đang tái đầu tư vào mô hình này đều gặp chung một câu hỏi: nên nuôi cá rô đồng bao lâu thì thu hoạch để đạt lãi cao nhất? Việc không nắm rõ thời điểm lý tưởng để xuất bán khiến nhiều hộ nuôi rơi vào tình trạng hao hụt lợi nhuận hoặc thua lỗ do cá lớn quá tầm, hao thức ăn, giảm chất lượng thịt hoặc gặp rủi ro giá sụt giảm theo mùa. Vì thế, xác định thời gian thu hoạch cá rô đồng hợp lý là yếu tố quyết định hiệu quả kinh tế cuối cùng.

Tiêu chí quyết định khi nào thu hoạch cá rô đồng

Chọn đúng thời điểm thu hoạch cá rô đồng không chỉ dựa vào số tháng nuôi mà cần tổng hòa nhiều yếu tố sinh học, kinh tế và thị trường. Dưới đây là 4 tiêu chí then chốt để người nuôi đưa ra quyết định đúng lúc, đúng thời điểm.

Trọng lượng cá đạt chuẩn thương phẩm

Theo thống kê từ các trại nuôi thương phẩm tại miền Tây, cá rô đồng nên đạt trọng lượng từ 120–180g/con để đảm bảo dễ tiêu thụ, giá cao. Nếu cá nhỏ hơn 100g, thương lái thường trả giá thấp hoặc chỉ mua cho thị trường chợ nhỏ. Trường hợp cá quá lớn (>200g), thịt dễ bị bở, xương cứng, khó bán cho phân khúc phổ thông. Vì vậy, theo dõi trọng lượng là bước đầu tiên để xác định thời điểm xuất bán.

Tỷ lệ sống và sức khỏe quần đàn ổn định

Từ tháng thứ 3 trở đi, tỷ lệ hao hụt cá rô đồng tăng dần nếu không được kiểm soát dịch bệnh hoặc môi trường ao nuôi suy giảm. Nếu thấy dấu hiệu cá chậm ăn, kém linh hoạt, tỷ lệ chết rải rác >5% thì cần cân nhắc thu hoạch sớm trước khi thiệt hại lan rộng. Ngược lại, nếu sức khỏe quần đàn ổn định, có thể kéo dài thời gian nuôi đến mức tối ưu.

Giá thị trường đang ở mức cao

Giá cá rô đồng có tính mùa vụ, thường cao điểm vào các dịp lễ (Tết, Rằm, Vu Lan) hoặc khi nguồn cung suy giảm do thời tiết bất lợi. Người nuôi cần cập nhật giá bán lẻ và giá thương lái từng tuần để “canh sóng” thị trường. Đôi khi, chỉ cần chênh lệch 2.000–3.000đ/kg cũng tạo ra mức lời hoặc lỗ đáng kể trên quy mô hàng tấn cá.

Hiệu suất chuyển đổi thức ăn (FCR)

FCR (Feed Conversion Ratio) là chỉ số đo hiệu quả sử dụng thức ăn: nuôi càng lâu, FCR càng cao, tức tốn nhiều thức ăn hơn cho mỗi kg cá tăng trọng. Thông thường, cá rô đồng đạt FCR tốt nhất trong 2.5–3.0 giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 4 nuôi. Sau thời điểm đó, FCR tăng mạnh khiến chi phí đội lên, làm giảm biên lợi nhuận. Việc nắm rõ FCR sẽ giúp người nuôi chủ động chốt thời điểm tối ưu để không bị “ăn vào lãi”.

Phân tích thời gian nuôi cá rô đồng hiệu quả

Nhiều hộ nuôi cá rô đồng mắc sai lầm vì nghe truyền miệng “nuôi càng lâu cá càng nặng, càng lãi”. Thực tế hoàn toàn ngược lại: kéo dài thời gian nuôi không đúng kỹ thuật sẽ làm tăng chi phí, giảm sức khỏe cá, mất cơ hội giá tốt. Do đó, cần phân tích từng giai đoạn sinh trưởng để xác định mốc thời gian thu hoạch lý tưởng nhất, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư.

Giai đoạn từ 1–2 tháng: cá giống phát triển chậm

Trong 2 tháng đầu, cá rô đồng chủ yếu phát triển hệ tiêu hóa, kích thước tăng chậm, tiêu tốn ít thức ăn. Lúc này, người nuôi cần kiểm soát môi trường kỹ lưỡng, không kỳ vọng tăng trọng nhanh. Việc thu hoạch ở giai đoạn này hoàn toàn không khả thi vì cá thường chỉ đạt 40–60g/con, chưa đạt tiêu chuẩn thương phẩm.

Giai đoạn 3–4 tháng: tốc độ tăng trưởng cao nhất

Đây là thời điểm vàng để cá rô đồng tăng trọng. Nếu áp dụng kỹ thuật cho ăn đúng cữ, đúng lượng, và duy trì môi trường nước ổn định, cá có thể tăng từ 80g lên 150g/con chỉ trong 30–45 ngày. Theo kết quả từ Viện Thủy sản II (2022), cá rô đồng giai đoạn này có FCR khoảng 2.5–2.8 – mức tối ưu cho chi phí.

Đây cũng là giai đoạn nên cân nhắc thu hoạch nếu giá thị trường ổn định hoặc có tín hiệu tăng.

Giai đoạn 5–6 tháng: chậm tăng trọng, tăng chi phí

Qua mốc tháng thứ 4, cá rô đồng bắt đầu chậm lớn, dễ mắc bệnh và tốn nhiều thức ăn để duy trì cân nặng. FCR có thể vượt 3.2, đồng nghĩa với việc chi phí cho mỗi kg cá thu về tăng 10–15%. Ngoài ra, nếu để cá quá to (trên 200g), nhiều thương lái từ chối mua hoặc trả giá thấp.

Chỉ nên tiếp tục nuôi đến tháng thứ 6 nếu:

• Đang vào mùa cao điểm tiêu thụ
• Cá phát triển đồng đều, sức khỏe tốt
• Dự đoán giá sẽ tăng

Giai đoạn >6 tháng: rủi ro nhiều hơn lợi ích

Sau 6 tháng, hầu hết các mô hình nuôi thương phẩm không còn hiệu quả kinh tế. Ngoài rủi ro cá chết do dịch bệnh, nước ao ô nhiễm, còn phải đối mặt với:

• Hao hụt nặng nề (tỷ lệ sống giảm dưới 80%)
• Tăng chi phí vận hành
• Giá bán không tăng tương ứng với trọng lượng

Do đó, chỉ nên giữ cá lại nếu nuôi theo dạng lai tạo giống hoặc làm cá bố mẹ – không áp dụng cho mô hình nuôi để bán lẻ.

Kết quả và rủi ro khi chọn sai thời điểm

Một khảo sát năm 2023 trên 56 hộ nuôi cá rô đồng tại Đồng Tháp cho thấy: 78% hộ có lợi nhuận cao nhất khi thu hoạch ở tháng thứ 4–4,5, trong khi những hộ nuôi tới tháng thứ 6 trở lên lại có mức lãi ròng giảm tới 30%. Điều này khẳng định: thu hoạch đúng thời điểm là yếu tố quyết định sống còn trong nuôi cá rô đồng.

Thu sớm – hụt trọng lượng, mất giá

Nếu thu ở tháng thứ 3 hoặc sớm hơn, cá chưa đạt trọng lượng tối thiểu 120g/con, thường bị ép giá từ 5.000–7.000đ/kg. Tổng sản lượng tuy vẫn cao nhưng doanh thu và lợi nhuận thấp hơn so với giai đoạn chín muồi.

Thu trễ – chi phí tăng, cá suy yếu

Từ tháng thứ 5 trở đi, dù cá to nhưng:

• Mỗi kg cá đòi hỏi >3.5kg thức ăn
• Môi trường ao nuôi dễ suy giảm → cá bị stress
• Cá lớn kém linh hoạt, tăng tỷ lệ chết sau thu hoạch do vận chuyển

Kết quả là: lời không nhiều hơn nhưng công sức và rủi ro tăng gấp đôi.

Canh đúng thời điểm – lợi nhuận cao, giảm thiểu rủi ro

Những hộ nuôi thành công nhất là nhóm biết linh hoạt:

• Theo dõi trọng lượng cá định kỳ (mỗi 10–15 ngày)
• Nắm giá thị trường qua hội nhóm, chợ đầu mối
• Chủ động bán theo lứa, không đợi “toàn bộ cá lớn mới bán”

Điều này giúp họ luôn đạt FCR thấp, giá bán cao, và giữ tỷ lệ sống trên 90%.

Khuyến nghị theo từng tình huống nuôi thực tế

Trước khi áp dụng khuyến nghị thời gian nuôi cá rô đồng chuẩn, nhiều hộ thường ước chừng theo cảm tính, dẫn tới lãi ít hoặc lỗ vốn. Sau khi phân tích dựa trên kỹ thuật – thị trường – sinh trưởng, chúng ta có thể đưa ra những khuyến nghị tùy theo điều kiện cụ thể của từng hộ. Điều này giúp người nuôi không bị áp công thức cứng nhắc mà vẫn đảm bảo tối đa hiệu quả.

Với hộ nuôi diện tích nhỏ, ít nhân công

Nên chọn mô hình thu gọn trong 3,5–4 tháng để:

• Dễ kiểm soát dịch bệnh
• Giảm áp lực chăm sóc
• Nhanh quay vòng vốn

Tuy có thể cá chưa đạt trọng lượng tối đa, nhưng tỉ lệ lãi ròng thường cao hơn do tiết kiệm được công, chi phí quản lý và rủi ro thấp.

Với hộ nuôi chuyên canh, diện tích lớn

Có thể kéo dài đến 4,5–5 tháng nếu:

• Cá phát triển đều, không có dấu hiệu bệnh
• Dự đoán giá sẽ tăng trong 1–2 tuần tới
• Ao nuôi xử lý tốt nước, ít biến động môi trường

Lưu ý phải đo FCR thường xuyên. Nếu thấy FCR vượt 3.2 thì nên cân nhắc thu hoạch sớm để giữ biên lợi nhuận.

Nuôi theo đơn hàng, hợp đồng bao tiêu

Thời điểm thu hoạch nên linh hoạt theo lịch giao hàng. Tuy nhiên, vẫn ưu tiên giữ cá trong khung 4–4,5 tháng để cân đối giữa trọng lượng và độ tươi sống. Trong trường hợp cần giữ cá lâu hơn (5 tháng), nên chia ao và thu theo lứa để giảm áp lực đồng loạt.

Định lượng chi phí, lợi nhuận & thông số chuẩn

Liệu chỉ cần nuôi đúng thời điểm là đủ để lãi cao? Câu trả lời là chưa đủ. Người nuôi cần nắm rõ các con số then chốt: chi phí đầu vào – đầu ra, hiệu suất tăng trọng, và mức giá kỳ vọng. Đây là yếu tố giúp bạn tính được điểm hòa vốn, từ đó biết khi nào nên dừng để có lợi nhất.

Chi phí nuôi cá rô đồng trung bình

Theo mô hình nuôi bán thâm canh (tính cho 1.000 m²), chi phí gồm:

• Cá giống: 3.000 – 4.000 con × 300đ = ~1,2 triệu đồng
• Thức ăn công nghiệp: ~2,5–3 tấn × 11.000đ = ~33 triệu đồng
• Thuốc, chế phẩm: 1,5 – 2 triệu đồng
• Chi phí xử lý ao, nhân công, điện nước: ~4–5 triệu đồng

⟹ Tổng chi phí: khoảng 40–42 triệu đồng/vụ/1.000m²

Lợi nhuận kỳ vọng theo thời điểm thu hoạch

⟹ Mức lợi nhuận tối ưu nhất đạt vào khoảng tháng thứ 4–5, khi tỷ lệ tăng trọng cao, FCR còn tốt, và giá bán ổn định.

Các thông số kỹ thuật cần theo dõi định kỳ

• Trọng lượng cá trung bình: đo 10–15 con/ngày, mục tiêu đạt >120g
• FCR (hiệu suất thức ăn): giữ mức <3.0
• Tỷ lệ sống: tối thiểu 85–90% để hòa vốn
• pH, DO, NH₃: kiểm tra nước 2–3 ngày/lần để tránh sốc môi trường

Thời gian nuôi cá rô đồng bao lâu thu hoạch đạt lãi cao nhất thường nằm trong khoảng 4–4,5 tháng, khi cá đạt trọng lượng 120–180g/con, FCR thấp, sức khỏe ổn định và giá thị trường ở mức tốt. Thu sớm dễ mất trọng lượng, còn nuôi quá lâu khiến chi phí đội lên và tỷ lệ hao hụt tăng.